Rate this post
Từ phường Đập Đá, thị xã An Nhơn ngược lên hướng Tây khoảng 2km là đến làng gốm Vân Sơn, một trong những làng nghề truyền thống có lịch sử lâu đời nhất của Bình Định.
Làng Nghề Truyền Thống Gốm Đất Vân Sơn Bình Định
Làng gốm Vân Sơn thuộc xóm An Xuân, thôn Nhạn Tháp, xã Nhơn Hậu, thị xã An Nhơn. Cách đây khoảng 70 năm, do đất sét tốt để làm nguyên liệu ở vùng này cạn kiệt nên trung tâm làng gốm phải nhích ra cho gần vùng nguyên liệu mới, làng gốm Vân Sơn đã hình thành như thế.
Ngày nay, cái nghề làm đồ gốm đất nung không còn phồn thịnh như xưa nữa. Nhưng cũng đủ cho người dân trong làng Vân Sơn làm kế sinh nhai. Theo những chuyến xe những sản phẩm như: nồi đất, chậu đất, ấm đất, lò đất, chum, ang, khạp, vò, nồi, siêu, … lại được đi khắp mọi miền tổ quốc. Mấy năm gần đây, ngoài những thị trường cũ như Đà Nẵng, Huế thì đồ gốm Vân Sơn còn được nhiều khách hàng ở nhiều nơi khác như Kiên Giang, Quảng Ninh đặt mua.
Xem Thêm: Làng Nghề Truyền Thống Rượu Bàu Đá
Đến thăm làng gốm Vân Sơn bạn sẽ thấy những thứ bạn chưa bao giờ thấy. Từ đống đất, chiếc bàn xoay đến cách trồng lò, cách dỡ lò nung.
Người thợ làm gốm làng Vân Sơn có thể làm được các loại phù điêu, hàng thủ công mỹ nghệ đất nung như kiểu dân Ninh Thuận đã làm. Về góc độ kỹ thuật thì không có gì khó. Trong lĩnh vực đồ gốm đất nung, có thứ gì mà thợ gốm Vân Sơn không làm được.
Đất sét để làm gốm đất nung phải là loại đất sét tốt đạt đủ độ dẻo cần thiết. Đất lấy lên khỏi hố khai thác được đạp dẻo ngay tại chỗ. Khi đất đã đều và quánh lại, thợ đất bèn xắn chúng ra thành từng tảng, phơi cho khô và đưa về tập kết gần nơi sản xuất. Sau đó người ta lại đập nhỏ chúng ra và lấy bao nylon phủ lại cẩn thận.
Thứ đất nguyên liệu này nếu chẳng may bị ngấm nước sẽ làm độ dẻo của đất không còn ổn định và khi làm ra sản phẩm dễ bị nứt khi nung.
Qua các bước chế tác đồ gốm thành hình, vật dụng còn thô mộc giữ nguyên màu vàng nhạt của đất sét. Thợ gốm sẽ dùng đến một con dao nhỏ thật sắc để kẻ, vẽ hoặc khoét hoa văn, đường viền trang trí xong đâu đó sản phẩm được đem hong khô trong vòng 3 – 4 ngày. Đất đã nên hình đã đến lúc ngọn lửa sẽ thổi linh hồn vào đó.
Việc xếp sản phẩm gốm đất thô vào lò nung được gọi là “trồng lò”. Công đoạn này cũng được chuyên môn hóa bởi người thợ trồng lò chuyên nghiệp. Thợ trồng lò giỏi là người xếp được nhiều sản phẩm thô hơn trong cùng một không gian bầu nung. Thợ trồng lò thường luồn cái chậu nhỏ vào trong cái lớn hơn, rồi cứ như thế cho đến khi không luồn được nữa thì đem đặt vào một cái chum, cái chum ấy lại được luồn vào một cái chum lớn hơn. Nghe nói thì nghe có vẻ rất đơn giản thế nhưng thực tế phải tính toán phức tạp hơn nhiều vì trong khi xếp người ta luôn phải chèn, chắn, tính toán sao cho khi nung các sản phẩm không dính, không nứt bởi nếu đặt sát quá đồ gốm sẽ co rút không đều và sẽ bị méo sau khi nung.
Để có màu đỏ tươi người ta thường đốt lò bằng bổi chành rành. Loại lá này bắt lửa rất nhanh. Ngọn lửa chành rành táp đến đâu gốm sẽ đỏ au ngay đến đó, cái sắc thái rất riêng của gốm đất Vân Sơn. Nhưng gần đây, nhiều khi phải dùng đất sét ở nơi khác để làm gốm, nhưng bằng bí quyết của mình, thợ gốm Vân Sơn vẫn giữ được sắc đỏ hấp dẫn cho sản phẩm.
Ngày nay, người ta đã quen dần với hàng loạt các sản phẩm làm bằng chất liệu tiện dụng, rẻ tiền. Đồ gốm đất nung lặng lẽ nhường chỗ cho nhựa plastic, nhôm, sắt sơn, sắt tráng men, inox. Rồi lò đất nhường chỗ cho bếp gas, bếp điện.
Những người chơi phong lan khẳng định rằng, chậu nhựa tuy tiện nhưng vẫn không tốt bằng chậu đất. Nhiều lương y khẳng định rằng, sắc thuốc bằng siêu đất nung tuy cực nhưng thuốc sẽ dẫn tốt hơn so với sắc bằng ấm điện.
Những làng nghề dân dã, giản dị trên “đất vua” An Nhơn, Bình Định luôn hấp dẫn người ta tìm về với nó bởi kinh đô này được nhiều làng nghề dân đã bao bọc xung quang. Hàng trăm năm nay, những nghệ nhân trong các làng nghề vẫn lặng lẽ, vẫn cần mẫn gìn giữ nét đẹp bình dị vốn có và đem đến tinh hoa bao đời ông cha để lại cho cuộc sống. Thời gian không làm những làng nghề mất đi nếp duyên dáng của nó.
Comments